Zarjanka
‘Zarjanka’ (roodborstje) is het enige ensemble in West-Europa met een uitgebreid repertoire van authentieke traditionele volksliederen, -dansen en -rituelen (zonder arrangement of choreografie) van verschillende bevolkingsgroepen in Rusland. Ook de zangtechniek en de kostuums zijn authentiek. De lessen vinden plaats op maandagavond Pomona 562 6708 CV Wageningen vanaf 19.00 tot 22.00 uur.
Het ensemble heeft een semi-professioneel niveau en bestaat in meerderheid uit Nederlanders en verder enkele Russen en mensen van Russische afkomst.
Regelmatig wordt er opgetreden in binnen‑ en buitenland, waaronder – uiteraard – Rusland, Wit Rusland, Oekraïne, Litouwen,Bulgarije, maar ook o.a. de Verenigde Staten, Duitsland, Groot-Brittanië, België.
Tot nu toe heeft Zarjanka drie cd’s uitgebracht.
‘Zarjanka’ontstond in maart 1994, toen na een klein concert in ‘De Ijsbreker’ in Amsterdam etnomusicoloog Bernard Kleikamp Irina Raspopova verzocht een concertserie voor te bereiden. Het ensemble veranderde sterk van samenstelling gedurende haar bestaan. Het heeft nog weinig overeenkomsten met het haastig bijeengeraapte groepje, dat destijds de naam ‘Koljadá’ droeg.
Vanaf 1997 bezoeken leden van Zarjanka bijna elk jaar dorpen in Noord en Zuid Rusland en stanitsa’s van Don-Kozakken. Daar zingen ze samen met de peasants en kozakken, waarvan deze liederen afkomstig zijn. Tijdens veldonderzoek worden door I. Raspopova tekst en muziek genoteerd en vervolgens direct vanuit de originele opnames aangeleerd.
Daarmee hebben zij een repertoire opgebouwd, dat meer dan twee honderd polyfone liederen, dansen, rituelen en geestelijke gezangen omvat uit Noord-, Zuid-, Zuidwest-, West- en Centraal-Rusland, Tsjoevasjië, Mordova, Oekraïne, van bevolkingsgroepen zoals de Don-, Koeban- en Wolga-Kozakken, zigeuners en van gemeenschappen van de Russische Oudgelovige Orthodoxe Kerk in Siberië en in de staat Oregon in de VS.
De leden van Zarjanka zijn opgeleid in de vocale technieken en improvisatiemethoden die karakteristiek zijn voor de plaatselijke culturen waarvan zij het repertoire instuderen. Ze hebben zich verschillende manieren van stemgebruik aangeleerd en beheersen de regelen der kunst van verschillende meerstemmige zangdialecten.
Als zij lyrische liederen uit dorpen in het noordwesten van de Woronezh-regio opvoeren, zingen zij in heterofonie met gemengd stemregister. In liederen uit het zuiden van de Koersk-regio zingen zij met een ander soort heterofonie in anhemitoonreeks, waarbij de stemmen zich vermengen in ‘dissonanten’, een aantal seconde- en kwartintervallen en versieringen met melisma’s. Men hoort bourdonheterofonie uitgevoerd in het borstregister in liederen uit de Russische Poles’je, terwijl liederen van de Russische Pomoren uit het verre Noorden opgevoerd worden met het bovenste gedeelte van het borstregister en het kopregister in een variant van stem ondersteunende polyfonie.
Omdat de liederen zo min mogelijk verfraaid zijn, klinken ze ons soms op het eerste gehoor vreemd in de oren: veel wordt enigszins nasaal gezongen, soms met wonderlijke ritmes en dissonanten akkoorden. In de langgerekte slot-unisonen wordt gezocht naar de natuurlijke toonaard om boventonen te produceren. Dit is een vermoedelijk duizenden jaren oude zangtechniek, die geassocieerd wordt met contact met het goddelijke.